Қырҭтәыла аҧыза-министр Иракли Ҕарибашвили:
Акыр иаҧсоу аколлегацәа, акыр иаҧсоу аҩызцәа! Зҵакы дуу иахьатәи аилатәара алахәылацәа рҿаҧхьа ақәгылара алшара сеигәырҕьоит. Румынтәыла анапхгара ҭабуп ҳәа расҳәоит абри аҭоурыхтә уснагӡатә аиҿкаареи амҩаҧгареи азыҳәан. Иара убас, абри апроект адгыларазы ҭабуп ҳәа ласҳәар сҭахуп Еврокомиссиа ахада Урсула фон дер Лаиен.
Уажәазы иҟоу агеополитикатә проблемақәеи Украина имҩаҧысуа аибашьреи лабҿаба аадырҧшит аенергетикатә шәарҭадара аусхкы аҿы адиверсификациеи аҭышәынтәалареи зда ҧсыхәа иҟам аҭагылазаашьақәа ишреиу.
Агеополитикатә ҭыҧ абзоурала, Қырҭтәыла, Мрҭашәареи Мрагылареи еимыздо ацҳас, иара убас, амшын ашҟа аҭыҵырҭа змам Аахыҵ Кавкази Ацентртә Азиеи аа-тәылак рзы агәашәс иҟалеит, уи Евроеидгыла ахсаалаҿы крызҵазкәа ҭыҧуп атранспорттә маршрутқәа рдиверсификациеи Европаҟа аенергоресурсқәа рнагареи аконтекст аҿы.
Убри аҟынтә, аимадара азҵаара аҵакы ҷыда анаҳшьеит, Кавказтәи арегиони Европеи рыбжьара аимадара аиқәыршәаразы ахәаҧшыра ҷыда ҳамоуп. Аенергиатәи, арыцхәтәи, атранспорттәи инфраструктура арҿиареи амодернизациеи аҧара ду алаҳҵоит. Абарҭ аусхкқәа Евроеидгыла астандартқәеи анормақәеи ирышьашәалазар ҳҭахуп. Абри зегьы Ассоциациа иазку аиқәшаҳаҭреи, Зхы иақәиҭу ахәаахәҭра наӡа иазку аиқәшаҳаҭреи, Азеиҧш авиациатә қәыҧшылара иазку аиқәшаҳаҭреи, Европа аенергетикатә аидҵара алалареи аҳәаақәа ирҭагӡаны ҳхы иадаҳҵаз аҧхықәрақәа ирышьашәалоуп. Европа атранспорттә аҳа хада арҭбаареи Мрагыларатә партниорра аекономикатәи аинвестициатәи плани крызҵазкәа алшарақәа ҳадаргалоит амилаҭтәи, иара убас, арегионалтәи аҵакы ду змоу абри аҩыза апроектқәа рынагӡаразы.
Акыр иаҧсоу аҩызцәа, шықәсқәак раҧхьа, Қырҭтәыла аинициативала, авольтҳарактәи аӡаҵантәи афымцамҩангага ала Кавказтәи арегиони Европеи реимадара иазку апроект аус адулара иалагеит. Иахьа, Азербаиџьани, Қырҭтәылеи, Румынтәылеи, Венгриеи рыбжьара афымца иаҵәа арҿиареи амҩангареи аҿы аусеицура иазку апроект анапаҵаҩрала, ҳара даҽазнык ишьақәҳарҕәҕәеит аенергиа иаҵәа амҩангаразы аусеицура ҳшазыхиоу.
Шәара ибзианы ижәдыруеит Қырҭтәыла зырҿыцра ҟало ахыҵхырҭақәа рыла имцху аенергиа ааглыхра аганахьала апотенциал ду шамоу. Ҳара Европа мацара акәымкәа, агылара иҟоу атәылақәа рышҟагьы аенергиа амҩангаразы иаҭаху аинфраструктура ҳамоуп. Амшын еиқәа аӡаҵантәи акабель аперспектива ду ҳнаҭоит. Зыӡбахәы ҳәоу апроект зырҿыцра ҟало аенергохыҵхырҭақәа рырҿиара иацхраауеит, иара убас, Евроеидгылеи Аахыҵ Кавкази рыбжьара атранзиттәии ахәаахәҭратәии алшарақәа азнарҳауеит. Абри апроект анагӡара абзоурала, Қырҭтәылеи, Румынтәылеи, Азербаиџьани, Венгриеи рфымцамҩангагатә цәаҳәақәеи асистемақәеи еидҵаны, Европа, Қырҭтәыла мацараҿ акәымкәа, Аахыҵ Кавказ зегьы аҟны аимадара шьақәнаргылоит.
2020 шықәса рашәарамзазы, Амшын еиқәа аӡаҵантәи акабель заанаҵтәи аекономикатә анализ ашьаҭала, Адунеи абанк анализ алҵшәақәа цәырганы, ишьақәнарҕәҕәеит аекономикатә ганахьала ари апроект анагӡара шахәҭоу.
2021 шықәса мшаҧы 26 рзы Қырҭтәыла аиҳабыра рыла аконкурс рылаҳәан Амшын еиқәа аӡаҵантәи афымцатә кабели арыцхәтә аимадареи аргылара апроект атехника-економикатә аҵаҵгәыркра амҩаҧгаразы. Алхра ҟаҵан Адунеи абанк ала иҳәаақәҵоу аахәаратә процедурақәа рыла, аиааирагаҩы даарҧшын. 2022 шықәса лаҵара 11 рзы иалагаз аҭҵаарақәа 18 мза рыла ихыркәшан.
Абри ахырхарҭала иаҵшьны иазгәасҭар сҭахуп - арегионаҿ аусеицуреи аенерготранзит алшарақәа рырҿиареи азҵаара ҳаиҳабыра рзы астратегиатә ҵакы амоуп. Қырҭтәыла, зыгәра угаша атранзиттә партниор аҳасабала, крызҵазкәа ароль нанагӡоит Каспиатәи амшын абассеин аҟынтәи мраҭашәарашҟа аенерготранзит арегионалтә маршутқәа рҿы.
Абри апроект анагӡара абзоурала, ҳтәылақәа рыбжьара астратегиатә партниорра аҩаӡара шьҭыҵуеит. Даҽазнык иаҵшьны иазгәасҭар сҭахуп Қырҭтәыла апотенциал ду шамоу зырҿыцра ҟало аенергиа ааглыхреи аекспорти ахырхарҭала, убри ала Европа аенергошәарҭадара арҕәҕәараҿы алагала ду ҟаҳҵоит.
Иҭабуп.
Румынтәыла ахада Клаус Вернер Иоҳанис:
Шьыбжьбзиақәа, шәызынтәгьы салам шәысҭоит, ҳаҭыр зқәу ахада, Еврокомиссиа ахадеи, Азербаиџьан ахадеи, Қырҭтәыла аҧыза-министри, Венгриа аҧыза-министри, Румынтәыла аҧыза-министри салам рысҭоит. Шәызынтәгьы Румынтәыла гәыкала шәҳадаҳкылоит, иахьа абра шәыҟазаареи, апартниорра ҕәҕәеи, зҵакы дууӡоу ҧшьганкқәа аиқәшаҳаҭра анапаҵаҩреи азы ҭабуп ҳәа шәасҳәоит. Зыӡбахәы ҳәоу аиқәшаҳаҭрала иазҧхьагәаҭоуп астратегиатә партниорреи аенергиа иаҵәа арҿиареи амҩангареи азы Азербаиџьани, Қырҭтәылеи, Румынтәылеи, Венгриеи реиқәшаҳаҭхареи. Ҳара аенергошәарҭадареи арегионалтә усеицуреи аиқәыршәароуп хықәкыс иҳамоу. Абарҭ азҵаарақәа Румынтәылазы ахадаратә ҵакы рыман, адәныҟатәи аполитика аконтекст аҿы, иара убас, амилаҭтә аҿиара астратегиазы. Абарҭ азҵаарақәа Евроеидгыла азгьы аҧыжәара рыман, избанзар, ашәарҭадара аҭагылазаашьа абас ауп ишыҟоу, Украина арратә агрессиа мҩаҧысуеит, ҳара иаҳа еиҕьны аус еицаауроуп, азеиҧш проблемақәа рыӡбаразы иаҳа ҳаидгылазароуп. Иахьатәи аиқәшаҳаҭра зҵакы дуу ахырхарҭала ҳтәылақәа рыбжьара кыраамҭалатәи аусеицура еиқәнаршәоит. Раҧхьа иргыланы, аенергиа иаҵәа ааглыхреи, амҩангареи, аенергиала ахәаахәҭреи ауп сызлацәажәо. Аҩбатәи азҵаара - амҩангагатә цәаҳәақәеи аинфраструктуреи - Амшын еиқәа аӡаҵантәи афымцатә кабель арҿиароуп. Ахҧатәи - афымца иаҵәа иадҳәалоу азеиҧш проектқәа, аҧшьбатәи - аенергоалҵшәароуп. Ари аиқәшаҳаҭра амбициатә ҟазшьа амоуп, уи даҽазнык ишьақәнарҕәҕәоит ҳара, ҳаидгыланы, Европа аенергошәарҭадара арҕәҕәареи, иҭышәынтәалоу аҿиареи, ари арегион атәылақәа рҿиареи аҿы алагала ҟаҳҵар шҳалшо. Иара убас, аенергиа цқьа ааглыхра аус аҿгьы ҧхьаҟацара ҳазҿлымҳауп. Акыр иаҧсоу аколлегацәа, аклимат аҽаҧсахра иахылҵуа апроблемақәа ҳазынтәгьы иҳадкьыслоит. Ашәарҭадареи, аклимати, аекономикеи ирыдҳәалоу апроблемақәа рыӡбаразы, арегионалтәи, иара убас, аглоаблтәи аҩаӡараҟны иаҳа аицҽалархәреи аусеицуреи аҭахуп. Ҳенергоусеицура ала астратегиатә ҵакы змоу апроблемақәа аҭак раҳҭоит, уи абзоурала, ахыҵхырҭақәеи, иара убас, амҩангагатә каналқәеи рдиверсификациа ҳалшоит. Уи аџьармыкьатә економика ашьаҭала иаҧҵоу аинициативоуп, аенергиа иаҵәа, бжеиҳарала, Азербаиџьанынтә иҳауеит. Мрагыларатә партниорра аҳәаақәа ирҭагӡаны имҩаҧысуа, хырҳагара злоу, афлагмантә проектқәа аҧыжәара рымазаауеит. Иахьатәи ацеремониаҿы Еврокомиссиа ахада Урсула фон дер Лаиен лыҟазаара сазыразуп. Абра лыҟазаара даҽазнык ишьақәнарҕәҕәоит Евроеидгыла абри аинициатива, абри иаҳзеиҧшу аҽазышәара ҕәҕәала ишадгыло. Иаҵшьны иазгәасҭар сҭахуп анеҩстәи аетап азы арыцхәтә кабель алдара ҳшалаго, иара убас, Қырҭтәыла ахырхарҭала амшынтә транспорт арҭбаара ҳазыҧшуп, ари аимадара Констатантә еиқәыршәазаауеит. Иара убас, Азербаиџьани Ацентртә Азиа арегиони рҟны ахәаахәҭра нагӡахоит. Ҳаҧхьара аус дуқәа ҳзыҧшуп, иахьа уажәраанӡагьы ахархәара змамыз ҳпотенциал ду хымҧаада ҳхы иаҳархәароуп. Иахьа рнапы зҵарҩуа аиқәшаҳаҭра садгылоит, ҭабуп ҳәа шәасҳәоит.
Еврокомиссиа ахада Урсула фон дер Лаиен:
Акыр иаҧсоу Клаус, ҳаҭыр зқәу ахада, Бухарест абас гәыкала ҳадкыларазы ҭабуп ҳәа шәасҳәоит.
Зҵакы дуу абри амш азы, Қырҭтәылеи, Азербаиџьани, Венгриеи алидерцәа рыгәҭа, абра сахьыҟоу сеигәырҕьоит. Зыӡбахәы ҳәоу аиқәшаҳаҭра Евроеидгылеи Аахыҵ Кавказтәи арегионаҿ ҳпартниорцәеи иаҳа еизааигәанатәоит, иара убас, ҳрегионқәа рҿы иаҳа ицқьоу афымцеи афымцамҩангареи аиқәыршәараҿы иҳацхраауеит.
Урыстәыла аибашьра ианаалага ашьҭахь, ҳара аҵхтәқәеи аурыс афымцеи азы мап ҳкырц ҳаӡбеит, ҳпартниорра иаҳа иҳарҕәҕәарц ҳаӡбеит, абри азалаҿ ижәбо апартниорра, - уи аус ауеит.
Евроеидгыла аурыс ресурсқәа рхархәара армаҷра алшеит, уи агеополитикатә енергошәарҭадара амҩа ҿыц акәӡам. Уи - ицқьоу аенергоресурсқәа раиура амзызла наҟ-наҟтәи аинициативақәа рзы ашьаҭа ҕәҕәа аҧҵароуп. Ҳара зырҿыцра ҟало аенергиеи, апланета ахьчареи, ҳтәылақәа рҿы иаарыху аенергиеи, аусуратә ҭыҧқәа рхыҧхьаӡара аизырҳареи, ашәарҭадареи, ахьыҧшымреи ауп ҳазлацәажәо. Абри аиқәшаҳаҭраҿы зырҿыцра ҟало аенергиа аҧыжәара амоуп, сара уи даараӡа сеигәырҕьоит.
Зырҿыцра ҟало аенергиа аинтеграциазы ҳара иаҳа аҽалархәра ҳҭахуп, убри аҟынтә, Румынтәылеи, Қырҭтәылеи, Азербаиџьани рыбжьара акабель ҿыц аҵакы ду амоуп. Ари апроект амбициатә ҟазшьа амоуп, уи Амшын еиқәа наҟ-ааҟ иҟоу аганқәеи Каспиатәи амшыни еиднаҳәалоит. Уи арыцхәтә коммуникациахоит. Аенергошәарҭадара аганахьала, ари аинициатива афымцала аиқәыршәараҿы иҳацхраауеит, зырҿыцра ҟало ахыҵхырҭақәа рҟынтәи афымца, Румынтәылеи Венгриеи ирылсны, Евроеидгыланӡа инеиуеит.
Амшынеиқәатәи аӡаҵантәи акабель алшара ҿыцқәа ҳнаҭоит. Ари апроект ҳареи Қырҭтәылеи хырҳагара ду ҳзаанагоит. Уи абзоурала Қырҭтәыла афымцатә центрс иҟалоит, Европа аҩныҵҟатәи аенергетикатә џьармыкьа иаҳа еиҕьхоит. Насгьы, Амшынеиқәатәи аӡаҵантәи акабель Молдовеи Мраҭашәаратә Балканқәеи ҳгәылацәа ирыцхраауеит, ҳәарада, Украина аиҭашьақәыргылара апроцесс аҿгьы иҳацхраауеит .
Ари апроект агәыҕра дуқәа ҳнаҭоит, уи анагӡара ҳара ҳауп изхьыҧшу. Ҳара ҳхықәкы наҳагӡароуп - аенергоаиқәыршәареи, аекономикақәа ргармонизациеи. Убри аҟынтә, апроект атехнико-економикатә аҵаҵгәыркра ҳахыццакуеит.
Ҳара ари апроект ҳадгылоит, избанзар, азеиҧш интересқәа ирыҵанакәа апроектқәа аҧара рзоушьҭра алшара ҳамоуп, ари апроект аҿы азеиҧш интересқәа лабҿаба иубарҭоуп. Ари апроект Амшын еиқәа аҵакы иаҳа ишьҭнахуеит.
Сажәахә анҵәамҭаз, румынтәылатәи ҳаҧшәмацәа ҭабуп ҳәа расҳәар сҭахуп, абра аҟазаара агәахәара ду сзаанагоит, абри аҩыза алшра ахьсышәҭаз азы ҭабуп ҳәа шәасҳәоит.
Азербаиџьан ахада Ильҳам Алиев:
Ҳаҭыр зқәу аколлегацәа, акыр иаҧсоу аҩызцәа, раҧхьа иргыланы, ҳаҭыр зқәу Иоҳанес ҭабуп ҳәа иасҳәар сҭахуп абри зҵакы дуу ауснагӡатә ахь ҳааҧхьареи ҳадкылареи азыҳәан. Аенергиа иаҵәа арҿиареи амҩангареи азы астратегиатә усеицура иазкны иахьа ҳнапы зҵааҩуа аиқәшаҳаҭрала Европа аенергошәарҭадара аус аҿы зҵакы дуу алагала ҟаҳҵоит. Уи аенергиа иаҵәа акорридор арҿиаразы акрызҵазкәа шьаҿахоит. Ҷыдала ҭабуп ҳәа ласҳәар сҭахуп Еврокомиссиа ахада, ҳаҭыр зқәу Урсула фон дер Лаиен, лара аенергошәарҭадареи аенергодиверсификациеи апроектқәа рҿы еиҧҟьарада Азербаиџьан дахьадгыло азыҳәан. Сынтәа, ҧхынгәы азы, ҳаҭыр зқәу Урсула авизитла Азербаиџьан даныҟаз, ҳара ҳнапы аҵааҩит Азербаиџьани Евроеидгылеи рыбжьара аенергошәарҭадара аусхкы аҿы аилибакаара аиқәшаҳаҭреи амеморандуми, ари адокумент анагӡара ҳалагахьеит. Ҵыҧх ҳара Евроеидгыла аџьармыкьашҟа инаҳгеит 8,2 миллиард акубтә метр ааҧсабаратә газ, сынтәа - 11,3 миллиард, анеҩстәи ашықәс азы 11,6 миллиард еиҵамкәа иҟалоит. Анеҩстәи ашықәс азы аҧасабаратә газ аекспорт арбага 24 миллиард акубтә метр иаҟарахоит. 2021 шықәсазы 19 миллиард акәын иҟаз. Иацы „Сокари" „Ромгази" Азербаиџьани Румынтәылеи рыбжьара аҧсабаратә газла аиқәыршәара иазку аилаӡара рыбжьарҵеит, уи анеҩстәи ашықәс ажьырныҳәа 1 инаркны иалагоит. Уажәазы, Азербаиџьан, Европа аҧсабаратә газла аиқәыршәара аганахьала, ахатә географиатә ореал арҭбаара иаҿуп. Ари апозициа аҩ-ганк ирзыфеидоуп. Европа ахатә енергошәарҭадара арҕәҕәароуп, Азербаиџьан - аҭиразы ишәарҭам аџьармыкьа амазароуп. Иахьа, Азербаиџьанынтә Европа ахырхарҭала аенергетикатә даҽа ацҳак аргылара ҳалагоит. Ҳтәылақәа Европазы игәрагоу аиқәыршәаҩцәас иҟалар рҭахуп, уи, бжеиҳарала, аенергиа иаҵәа иадҳәалоуп. Азербаиџьан 27 гигаватт зырҿыцра ҟало аенергопотенциал амоуп. Уи Каспиатәи амшын аҟынтә амратәи, аӡытәи, аҧшатәи афымцоуп. Зынӡа, ҳара, апартниорцәа, 2027 шықәсанӡа 3 мегаватк аҧшатәи мегаватк амратәи афымца ааглыхреи аекспортахь адәықәҵареи ҳгәы иҭоуп. 2027 шықәсанӡа, иацҵаны 6 гигаватт афымца ааглыхра ҳгәы иҭоуп. Аилахәырак 10 гигават афымца ааглыхра акапитал алаҵара агәы иҭоуп. Ҩымш раҧхьа, Азербаиџьан Аенергетика аминистрра аглобалтә даҽа еилахәырак аҟны аилаӡара аднакылеит. Зыӡбахәы ҳәоу аилахәыра, Азербаиџьан, 12 гигават аҧшатәии амратәи афымца ааглыхра аҧара аланаҵоит. Убри аҟынтә, азербаиџьантәи аекспорт актәи афазаҿы аекспортахь идәықәаҳҵоит 3 гигаватт еиҵамкәа афымца. Абарҭ ахықәкқәа рынагӡара ҳалшарц азыҳәан, ааҧсарада аус еицаауроуп. Ҳазынтәгьы ақәҿиарақәа ҳзеиҕьасшьоит.
Венгриа аҧыза-министр Виктор Орбан:
"Шәызынтәгьы саламаа шәысҭоит, румынтәыла ахаҭарнакцәа ааҧхьаразы ҭабуп ҳәа расҳәоит.
Сара, жәаа шықәса рышьҭахь Румынтәыла сеиҭааит, абраҟа аиҭакра ҷыдақәа збеит. Аҿиара лабҿаба иубарҭоуп, атәыла абри апрогресс адысныҳәалоит. Абри аҿиаара алагьы иубарҭоуп Румынтәыла Шенгентәи азона алалара ишақәнагоу. Ҳара Евроеидгылаҿ ииашам аӡбра ҳадаҳкылеит, уи ҳариашароуп, - Румынәтыла, излауа ала ирласны, абри азона алахәылас иҟалароуп. Агәра шәсыргар сҭахуп румынәтылатәи ҳҩызцәа иҳақәгәыҕыр шрылшо, ҳара хымҧада ари ахықәкы наҳагӡоит.
Уажәтәи ҭагылазаашьа уалацәажәозар, аҭагылазаашьа убас еилаҧаҭеит, ҳгәылара уи еиҧш акгьы сгәалашәом. Агәылара иҟоау атәылақәа исериозу аенергокризис иҭагылоуп, аиқәыршәара аганахьалагьы ахәқәа рганахьалагьы акризис дууп. Убри аамҭазы, европатәи аекономика зегьы аинфлиациа ашәарҭара иҭагылоуп, европатәи алидерцәа, ирҭаху ирҭахыму, аӡбр адкылара рықәшәоит, аурыс ма европатәи аекономикақәа рыбжьара алхра ҟарҵароуп. Ааамҭакала, ҳара, аџьармыкьақәа рыхьчаразы зеиҧшҟамлац ауснагӡатәқәа мҩаҧаагеит.
Аекономика аҭоурых лабҿба иаҳнарбоит Урыстәылантә зыхә мариоу афымцеи зыхә мариоу аӡеи аимпорт уаҳа ишыҟамло, уажәы даҽа лабҿабарак ҳҭагылоуп. Ҳекономикатә азҳареи ашәарҭадареи азы ашьаҭа ҿыц аҧаҳҵароуп.
Астратегиа ҿыц ҳамамызт, аха, уажәшьҭа иҳамоуп, астратегиатә ҵакы змоу аиқәшаҳаҭра ҳнапы аҵааҩуеит, ҳара, алидерцәа, ҳтәылақәеи ҳажәларқәеи аекономикатәи аенергетикатәи ашәарҭадара рзеиқәҳаршәароуп. Абри ахықәкы нагӡатәуп ҳәа иҳаӡбеит, убри азоуп иахьа абра ҳзеизаз. Зырҿыцра ҟало аенергоресурсқәа ааҳарҧшит ҳҧеиҧш еиқәзыршәаша амҩа ьҳасабала. Афизикатә ҭагылазаашьеи аусеицуреи аицҽалархәреи ҟалаанӡоуп Адиверсификациа гәахәтәыс иҟан, аха, афизикатә ҭагылазаашьеи аусеицуреи, аицҽалархәреи анеиқәҳаршәа, ари агәахәтәы анагӡара аиуеит.
Европа аҵакырадгьылаҿ, ҳҳәаақәа инрыҵакны, Каспиатәи амшынынтә аенергоресурсқәа раиура алшара ҳамоуп. Еврокомиссиа ацхыраарала, Азербаиџьанынтә аусеицура иазку аинициатива ҳауит. Азербаиџьани ахада Алиеви еснагь евроеидгылаҟны аусеицура иазҿлымҳан, сара уи даараӡа сеигәырҕьоит. Евроеидгыла еснагь Азербаиџьан иақәгәыҕыр алшоит, игәрагоу апартниори аиқәыршәаҩи ҳасабала.
Адунеи зегьы азы анырра амзызла аиуникалтә инвестициа амҩаҧгара ҳалшоит. Аимпорт азҳар, ари апроблема ишаҳҭаху ала иҳаӡбоит. Ҳара зегьы реиҳа зоура дуу афымцамҩангагатә кабель алдара ҳгәы иҭоуп. Уи аҿыцҧшьгароуп. Сара 30 шықәса рыла иаҳа сқәыҧшызҭгьы, уи арок-н-роллҵәҟьоуп ҳәа сҳәон, Амшын еиқәа аҵан зегьы реиҳа зоура дуу акабель шьҭарҵоит.
Сара Азербаиџьантәи, Қырҭтәылатәи, Румынтәылатәи ҳҩызцәеи Еврокомиссиа ахадеи ҭабуп ҳәа расҳәоит иахьа аенергосектор аҿы абри аиқәшаҳаҭра анапаҵаҩра алшара ахьҳауз азыҳәан.
Румынтәыла аҧыза-министр Николае-Ионел Чуке:
Абри аҽазышәара, жәларбжьаратәи аҵакы змоу ахҭыс, аҭоурыхтә уснагӡатә сыбжьы ацысҵар сҭахуп. Иахьа ҳара аиҳабырабжьаратә аиқәшаҳаҭра ҳалацәоит, уи лассы ҳнапы аҵааҩуеит. Уи, аенергошәарҭадара ахырхарҭала, аенергиа иаҵа аиуразы зҵакы дуу еиқәшаҳаҭроуп. Ҳаҭыр зқәу Урсула, абра шәыҟазаара даҽазнык ишьақәнарҕҕәоит абри аиқәшаҳаҭра Евроеидгылазы астратегиатә ҵакы шамоу. Акризиасаан ҳаидгылазароуп, ҳпотенциали ҳресурсқәеи еидаҳкылароуп. Румынтәыла аенергоинфраструктурашҟа акапилаллагалара иақәшаҳауп, иара убас, ҳпартниорцәа рхырхарҭалагьы, аенергошәарҭадра аиқәыршәаразы. Убри абзоурала, Румынтәыла, атранзиттә тәыла ҳасабала, арегионалтә енергоцентр ҳасабала акрызҵазкәа ароль нанагӡоит, ҳара Евроеидгылаҿы, иара убас, Украинеи Молдовеи ҳпартниорцәеи ҳҩызцәеи альтернатива рыдаагалоит.
Ари аиқәшаҳаҭра акрызҵазкәа шьаҿоуп аенергосектор аҿы иаҳзеиҧшу, кыраамҭалатәи аусеицура арҕәҕәаразы. Зыӡбахәы ҳәоу аиқәшаҳаҭра анапаҵаҩра - аенергиа иаҵәа амҩангара аизырҳареи аглобалатә аҧхаррахара аанкылареи азы аетаптә хҭысуп.
Ари аиқәшаҳаҭра аенергошәарҭаадара аганахьала иҟоау апроблемақәа рыӡбараҿы иҳацхраауеит. Абри акризис еиҧшҵәҟьа, Урыстәыла излагаз аибашьра иахылҵыз егьырҭ аенергокризисқәеи, апандемиеи аинфлиациеи ирхылҵыз апроблемақәеи ҳаӡбоит.
Аенергосектор аҿаҧхьа ахәқәа рыцлара апроблема иқәгылоуп. Цәыббразы, Бухарест, аенергетика аминистррақәа рыбжьара арегионалтә еиқәшаҳаҭра ҳаман, ҳара амҩангара аиқәыршәаразы алшарак шыҳаҧшаауа азы ҳаиқәшаҳаҭхеит. Мраҭашәаратә ҳпартниорцәеи ҳҩызцәеи иҳадгылоит, ҳрегион иацхраауеит, избанзар, иҕәҕәаны иҳадҳәалоуп. Абри аиқәшаҳаҭрала, аенергоресурсқәа рааглыхреи рымҩангареи аганахьала уажтәи апотенциа акапитализациа мҩаҧгахоит. Ганкахьала, Азербаиџьани Қырҭтәылеи, егьи аганахьала Tвропеи рыбжьара афымца амҩангареи ахәаахәҭреи ҳалшоит. Румынәтылазы уи аҵакы ҷыда амоуп, избанзар, Евроеидгылеи ҳпартниорцәеи ҳтәыла аҵакы рзааҳарҧшуеит, иара убас, ҳара, 2015 шықәатәи Парижтәи аиқәшаҳаҭрала ҳхы иадаҳҵаз аҧхықәрақәа наҳагӡоит, апакт иаҵәа - аиқәшаҳаҭра иаҵәа аконтекст аҿы. Румынәтыла аиҳабырабжьаратә аиқәшаҳаҭра аус арура иазыхиоуп. Ҳпартниорцәа ҭабуп әҳа раҳҳәоит рҽазышәареи, аусеицуреи, ҧшьганктәи аиқәшаҳаҭра - астратегиатә усеицура иазку аиқәшаҳаҭра анапаҵаҩреи азыҳәан. Насгьы, аҵыхәтәаны иазгәасҭар сҭахуп Азербаиџьантәи аҧсабаратә газ аагара аганахьала иҟоу апрогресс ҳшадгыло. 2023 шықәса алагамҭаз уи афымцеи, инеизакны аенергошәарҭадареи иазку даҽа ҽазышәарак акәхоит.
Аенергетикеи адәныҟатәи аусқәеи рминистрцәа ҭабуп ҳәа расҳәоит ҩ-ганктәии арегионалтәии аӡбара аус адулареи анагӡара ацхраареи азыҳәан. Иҭабуп.